Alimenty od byłego małżonka. Kiedy i na jakiej zasadzie można domagać się alimentów od byłego małżonka?
Alimenty od byłego małżonka. W niniejszym wpisie staram się odpowiedzieć na kluczowe, moim zdaniem pytania dotyczące alimentacji między byłymi małżonkami.
1.Czym jest obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami?
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 września 2001 roku w sprawie V CKN 445/00 zdefiniował świadczenia alimentacyjne między rozwiedzionymi małżonkami na podstawie art. 60 k.r.o. jako „kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania i trwania, mimo rozwodu, w postaci zmodyfikowanej.”
2. Komu przysługuje świadczenie alimentacyjne na podstawie art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego?
Świadczenie alimentacyjne na podstawie art. 60 k.r.o. przyznawane jest tylko rozwiedzionemu małżonkowi. Ponadto, świadczenie alimentacyjne nie służy zaspokojeniu potrzeb rodziny – ubogich krewnych rozwiedzionego małżonka. Powyższe środki mają zaspokoić potrzeby byłego małżonka.
3. Jakie są przesłanki orzeczenia obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami w razie uznania ich za winnych rozkładu pożycia lub nieorzekanie przez sąd o winie?
Na podstawie art. 60 § 1 k.r.o. muszą zostać spełnione dwie przesłanki:
- Oboje małżonkowie zostali uznani winni rozkładu pożycia, bądź sąd na żądanie stron nie orzekł o winie w wyroku rozwodowym;
- Rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku.
Należy zaznaczyć, iż Sąd jest związany orzeczeniem co do winy w wyroku rozwodowym, w związku z tym osoba uprawniona nie musi udowadniać pierwszej przesłanki. Rozwiedziony małżonek musi tylko wykazać drugą przesłankę, czyli fakt, iż znajduje się w niedostatku. Sad bierze pod uwagę przy zasądzaniu obowiązku alimentacyjnego możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego oraz czy dostarczone środki będą służyły zaspokojeniu usprawiedliwionym potrzebom. Warto zaznaczyć, iż Sąd nie ma obowiązku przyznana alimentów osobie uprawnionej po spełnieniu wszystkich przesłanek ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 roku w sprawie I CKN 226/00 „Stan niedostatku jest elementem niezbędnym, ale niewystarczającym do uwzględnienia powództwa na podstawie przepisu art. 60 § 1 krio.”) W przypadku, gdy sam zobowiązany będzie w trudnej sytuacji majątkowej może się okazać, że Sad nie uwzględni powództwa, pomimo spełnienie przesłanki życia w niedostatku osoby uprawnionej. Obowiązek dostarczania środków przez rozwiedzionego małżonka wygasa po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, bądź po zawarciu związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną. Okres pięcioletni w wyjątkowych okolicznościach na wniosek rozwiedzionego małżonka może zostać przedłużony, jednakże są to sytuacje marginalne i muszą zostać odpowiednio udowodnione.
4. Jak kształtuje się w orzecznictwie pojęcie „niedostatku”?
W orzecznictwie pojęcie niedostatku w kontekście alimenty od byłęgo małżonka jest definiowane:
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 roku w sprawie I CKN 226/00:
W niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.
- Wyrok Sadu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 lutego 2004 roku w sprawie I ACa 1422/03:
Niedostatek stanowiący podstawę zasądzenia alimentów na rzecz rozwiedzionego małżonka (art. 60 § 1 kro) ma charakter względny, stąd małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 roku w sprawie I CKN 872/00:
W niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby te takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku.
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1999 roku w sprawie I CKN 146/98
Prawidłowe wyłożenie ustawowego pojęcia „niedostatku”, którym posługuje się art. 60 § 1 k.r.o., wymaga uwzględnienia całokształtu okoliczności charakteryzujących życiowe i majątkowe położenie rozwiedzionego małżonka domagającego się świadczenia alimentacyjnego od byłego współmałżonka. Mieć należy przy tym na uwadze, iż do przyjęcia niedostatku wystarcza, że środki uprawnionego nie są dostateczne do samodzielnego utrzymania się, nie jest zaś konieczne ustalenie, że uprawniony w ogóle nie ma żadnych środków do utrzymania się; chodzi tu o sytuację, w której osoba uprawniona nie może w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.
5. Alimenty od byłego małżonka.Czym są „usprawiedliwione potrzeby” rozwiedzionego małżonka?
Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 roku w sprawie I CKN 872/00 „usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku”. Warto również zaznaczyć, iż sąd bierze również pod uwagę możliwości zarobkowe. W związku z tym, małżonek domagający się zasądzenia zobowiązania alimentacyjnego na jego rzecz powinien wykazać, iż nie jest w stanie pokryć całości lub części kosztów utrzymania z względu na brak wystarczających możliwości zarobkowych. Przykładowo do usprawiedliwionych potrzeb należą: leki, żywność oraz czynsz.
6. Jakie są przesłanki orzeczenia obowiązku alimentacyjnego od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia na rzecz małżonka niewinnego?
Na podstawie art. 60 § 2 k.r.o. muszą być spełnione następujące przesłanki:
- Orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy rozkładu pożycia zobowiązanego,
- Istotne pogorszenie się sytuacji materialnej małżonka niewinnego wskutek orzeczenia rozwodu.
Podobnie jak w pierwszym przypadku małżonek niewinny musi tylko wykazać druga przesłankę, że jego sytuacja materialna istotnie pogorszyła się wskutek orzeczenia rozwodu. Sad w ocenie drugiej przesłanki porównuje sytuacje, w jakiej sytuacji znalazła się osoba uprawniona wskutek orzeczenia rozwodu ,a w jakiej by się znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby małżeństwo funkcjonowało prawidło. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1999 roku w sprawie I CKN 1120/99). Warto jednak zaznaczyć, iż w tym przypadku nie obowiązuje zasada równej stopy życia małżonków rozwiedzionych. Oznacza to, że małżonek niewinny rozkładu pożycia nie może żądać świadczenia alimentacyjnego w takiej wysokości, które by wyrównywałoby stopę życia małżonków.
7. Czym jest „istotne pogorszenie sytuacji materialnej” niewinnego małżonka?
Istotne pogorszenie sytuacji materialnej jest jedną z przesłanek orzeczenia obowiązku alimentacyjnego od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia na rzecz małżonka niewinnego. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1998 roku „Przy ocenie pogorszenia, czyli porównaniu – położenia materialnego współmałżonka niewinnego przed rozwodem z położeniem po rozwodzie – sąd powinien brać pod uwagę tę sytuację materialną, jaką małżonek niewinny w czasie trwania małżeństwa powinien był mieć zgodnie z przepisami (art. 23 i 27 kro), a nie tę, jaką faktycznie miał w następstwie nieprawidłowego i niewłaściwego postępowania współmałżonka, który np. ograniczał swoje realne możliwości zarobkowe albo skąpił środków na zaspokojenie potrzeb rodziny”. Ocena istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej może być dokonana jeszcze wiele lat po orzeczeniu rozwodu. Należy również zaznaczyć, iż to pogorszenie musi wynikać bezpośrednio z rozwodu, a nie innych zdarzeń, które miały miejsce.
Jeżeli masz jakieś pytania dotyczące # alimenty od byłego małżonka – zapraszam do kontaktu: